Về nơi lưu dấu huyền thoại - Vĩnh Thông

Phù Nam là một đế quốc mang màu sắc thần quyền, tồn tại khoảng từ thế kỷ I đến thế kỷ VII, có nền văn hóa chịu ảnh hưởng từ văn hóa Ấn Độ. Trong thời gian Phù Nam tồn tại, vùng Óc Eo (thuộc Thoại Sơn ngày nay) là một hải cảng sầm uất và đóng vai trò quan trọng. Tuy nhiên, sự diệt vong của vương quốc nầy đến nay vẫn còn là bí ẩn!

Nằm trên một gò cao thuộc thị trấn Óc Eo, chùa Linh Sơn còn được gọi là chùa Phật Bốn Tay, không chỉ là một trong những địa điểm hành hương nổi tiếng, mà còn được xem là “bảo tàng” văn hóa Óc Eo đầu tiên của tỉnh An Giang. Năm 1913, người dân địa phương phát hiện một bức tượng bốn tay làm bằng đá dưới chân núi Ba Thê. Trước đó, họ cũng tìm thấy hai tấm bia đá lớn, có khắc nhiều chữ cổ. Họ đã mang tượng đến thờ tại chùa Linh Sơn và gọi là tượng Phật bốn tay, đồng thời gắn hai bia đá ở hai bên tượng.

Theo các nhà nghiên cứu, những cổ vật nầy có niên đại khoảng từ thế kỷ II đến thế kỷ VI. Chữ trên bia đá có thể là chữ của người Phù Nam xưa. Hiện hai bia đá vẫn còn nguyên vẹn nhưng chữ trên bia đã mờ. Pho tượng mà nhân dân gọi là tượng Phật thực chất là tượng thần Vishnu của Ấn Độ giáo, có bảy đầu rắn Naga hợp thành một cái tán che trên đầu tượng. Pho tượng ban đầu có tư thế đứng, mang màu sắc nguyên thủy của đá cổ. Sau khi thờ phượng, người dân đã sửa chữa thành tượng ngồi kiết già và sơn màu lên đá, nên làm mất đi không ít giá trị nghệ thuật.

Đường lên đỉnh khoảng 2 km, uốn lượn quanh co giữa cây rừng. Đường được làm từ thời Pháp thuộc cho mục đích quân sự, hiện nay được xây dựng hoàn chỉnh để phục vụ du lịch. Trên đỉnh núi có ngôi chùa Sơn Tiên được xây dựng năm 1933 với không gian thâm nghiêm, tĩnh lặng. Cạnh chùa cũng có một tảng đá lớn in vết tích “bàn chân tiên” giống ở núi Tô. Đứng ở đỉnh núi, bạn có thể phóng tầm mắt quan sát toàn cảnh thị trấn Ba Thê, xa hơn là dãy Thất Sơn bàng bạc phía Tây Bắc và biển Hà Tiên mờ đục phía Tây Nam.

Từ đỉnh núi xuống, gặp ngã ba giữa đoạn đường, bạn có thể rẽ sang phải tham quan Thạch Đại Đao và chót Ông Tà. Thạch Đại Đao là một tảng đá với hình dáng như cây đao khổng lồ, dài khoảng 3 mét. Người dân cho rằng đó là cây đao của trời. Theo lời kể thì vào một đêm mưa to gió lớn, có tiếng nổ kinh hoàng phát ra trên núi Ba Thê. Sáng hôm sau, nhân dân phát hiện tảng đá rồi ùn ùn rủ nhau lên núi xem, thêu dệt nên hàng loạt chuyện thần bí. Sau nầy, người ta dựng tảng đá trên núi Ba Thê, xây thêm mái che để tạo điểm tham quan cho khách du lịch.

Từ Thạch Đại Đao, ta tiếp tục lên Chót Ông Tà gần đó. Đây là nơi thờ cúng Ông Tà trên một cao điểm (chót) của núi Ba Thê. Neak Tà là thần bảo hộ trong tín ngưỡng dân gian của cộng đồng Khmer. Qua quá trình tiếp xúc văn hóa, người Việt vẫn tôn trọng và đón nhận hình tượng Ông Tà khắp Nam Bộ. Thông thường khi thờ phượng, Ông Tà được tượng trưng bằng viên đá tròn. Tuy nhiên, ở Chót Ông Tà trên núi Ba Thê, Neak Ta được thể hiện bằng pho tượng.

Núi Sập là một thắng cảnh nổi tiếng, có độ cao 85 mét, chu vi 3800 mét. Hiện vẫn chưa có nguồn tư liệu nào giải thích rõ ràng về tên gọi núi Sập. Sau nầy, núi được vua ban tên là Thoại Sơn để ghi công Thoại Ngọc Hầu trong việc đào kinh Thoại Hà. Dân gian kể rằng, núi xưa kia có hình con thỏ, nằm giữa cánh đồng bát ngát. Tuy nhiên, qua thời gian dài là nơi khai thác đá, núi Sập ngày càng nhỏ dần. Không thể để mất một di tích mang tên của vị danh thần, nên việc khai đá thác bị bãi bỏ.

Trong quá trình khai thác vô tình đã tạo nên những hang sâu, hiện nay những lợi thế đó được đầu tư phục vụ du lịch. Nước được dẫn vào các hố sâu tạo thành các hồ nhân tạo thông với nhau. Địa phương đặt tên cho điểm đến thú vị nầy là hồ Ông Thoại, rộng khoảng 9 ha. Đến đây, du khách có thể đi thuyền dạo quanh hồ, thưởng ngoạn cảnh quan sơn thủy thơ mộng, với không khí mát mẻ. Xung quanh hồ Ông Thoại có các khối đá hình thù kỳ lạ, kích cỡ lớn nhỏ khác nhau, là dấu vết còn sót lại của khai thác đá, nay vô tình biến thành các đảo đá nhô lên trên mặt hồ. Đặc biệt, giữa hồ có tượng Thoại Ngọc Hầu cao hơn 10 mét do tỉnh Quảng Nam - quê hương của Thoại Ngọc Hầu gửi tặng.

Sau khi dạo quanh hồ, bạn có thể thư thả lên núi Sập để hóng mát, ngắm cảnh, viếng chùa. Đường lên núi được xây bậc thang dễ đi. Trên hành trình đó, bạn sẽ có dịp dừng chân tham quan những chùa miếu dọc theo triền núi, đặc biệt đỉnh núi có chùa Duyên Phước khá nổi tiếng.

Chúng ta cũng có thể đến viếng đình thần Thoại Ngọc Hầu nằm trên triền núi Sập, được bao bọc bởi vườn cây xanh thoáng mát, rộng rãi, không gian yên tĩnh. Đình mang dáng vẻ cổ kính, với phong cách kiến trúc đậm chất Á Đông, nhưng cũng không kém phần lạ mắt. Sử sách ghi lại năm 1818, Thoại Ngọc Hầu vâng lệnh triều đình, trực tiếp chỉ huy công tác đào kinh nối Đông Xuyên với Rạch Giá. Kinh dài hơn 30 km, là công trình thoát lũ đầu tiên ở miền Tây thời nhà Nguyễn. Khi công việc đào kinh hoàn tất, để ghi công Thoại Ngọc Hầu, vua ban tên kinh là Thoại Hà, bên cạnh kinh có núi Sập cũng được tứ danh là Thoại Sơn.

Để ghi lại niềm vinh dự nầy, Thoại Ngọc Hầu cho soạn một bài văn khắc vào bia đá, kể lại quá trình đào kinh và sự tích tên núi. Đồng thời, ông cho lập miếu Sơn Thần trên triền núi Sập để dựng bia kỷ niệm. Hiện nay, bia Thoại Sơn vẫn còn được lưu giữ trong đình. Các nhà nghiên cứu cho rằng, đây là một trong những bia đá cổ còn nguyên vẹn và đẹp so với những bia khác trong cả nước. Các chữ trên bia vẫn còn sắc nét, vì được lưu giữ trong đình, nên không bị thời tiết bào mòn. Tuy nhiên, người đời sau đã sơn màu lên bia, nền đỏ, chữ vàng, làm mất đi diện mạo ban đầu.